Hốt Tất Liệt (
tiếng Mông Cổ: ᠬᠤᠪᠢᠯᠠᠢ ᠬᠠᠭᠠᠨ (Xubilaĭ Khaan),
chữ Hán: 忽必烈;
bính âm: Hūbìliè;
23 tháng 9,
1215[5] -
18 tháng 2,
1294[6]), Hãn hiệu
Tiết Thiện Hãn (ᠰᠡᠴᠡᠨ ᠬᠠᠭᠠᠨ, Сэцэн хаан), là
Đại khả hãn thứ năm của
Đế quốc Mông Cổ, đồng thời là người sáng lập ra triều đại
nhà Nguyên trong
lịch sử Trung Quốc.Năm
1260, Hốt Tất Liệt đã trở thành Đại hãn của đế quốc Mông Cổ sau khi anh trai ông là Đại hãn
Mông Kha chết năm trước đó, mặc dù em trai ông là
A Lý Bất Ca (Ariq Böke) cũng tự xưng là đại hãn tại kinh đô của đế quốc Mông Cổ vào thời điểm đó là
Karakorum. Cuối cùng ông đã giành thắng lợi trước A Lý Bất Ca vào năm 1264, và mặc dù cuộc tranh giành quyền kế vị đã đánh dấu sự kết thúc của sự thống nhất chính trị trong nội bộ đế quốc Mông Cổ, nhưng đế quốc này về tổng thể vẫn là thống nhất và hùng mạnh.
[7] Ảnh hưởng của Hốt Tất Liệt vẫn còn mạnh tại
hãn quốc Y Nhi và
Kim Trướng hãn quốc, các phần phía tây của đế quốc Mông Cổ.
[8]Năm
1271, Hốt Tất Liệt thành lập
nhà Nguyên, vào thời gian đó kiểm soát các khu vực ngày nay thuộc
Mông Cổ,
Hoa Bắc, phần lớn miền tây
Trung Quốc và các khu vực cận kề, và ông có địa vị của một
Hoàng đế Trung Hoa. Năm
1279, quân đội nhà Nguyên cuối cùng đã đánh bại
Nam Tống và như thế Hốt Tất Liệt đã trở thành hoàng đế Trung Hoa một cách đầy đủ. Miếu hiệu của ông là
Nguyên Thế Tổ (元世祖).Dưới sự lãnh đạo của ông, đế quốc Mông Cổ đã đạt đỉnh điểm của sự cực thịnh. Ông đã dời đô từ
Hoa Lâm về
Đại Đô tức
Bắc Kinh ngày nay. Vào năm
1271 ông đã lập triều đại của người Mông Cổ mang tên
nhà Nguyên. Năm
1279 quân đội của ông tiêu diệt
nhà Nam Tống (1127-1279), thống nhất Trung Quốc.Tất cả các vương quốc nằm cận kề với đế quốc Mông Cổ đều trở thành các nước chư hầu lệ thuộc. Hốt Tất Liệt còn có ước mộng thôn tính cả
Nhật Bản,
Đại Việt,
Bagan và
Java nhưng không thành. Mặc dù rằng Hốt Tất Liệt theo
đạo Phật nhưng ông lại cũng để ý đến sự phát triển của
đạo Kitô trên thế giới và đã mời các sứ giả truyền đạo này vào
Trung Quốc. Ông cũng chú trọng đến việc phát triển các nghề thủ công, khoa học và nghệ thuật. Một trong những người ngoại quốc đã đến thăm triều đình này là
Marco Polo.Bức chân dung hoàng gia của Hốt Tất Liệt là một phần của một album về chân dung của các hoàng đế và hoàng hậu nhà Nguyên, hiện nằm trong bộ sưu tập của
Bảo tàng Cố cung Quốc gia ở
Đài Bắc. Màu trắng, màu trang phục hoàng gia của ông, là màu đế quốc của triều đại nhà Nguyên